واکاوی تاریخ شفاهی دفاع مقدّس در مجموعه خاطرات «دختر شینا»

«دختر شینا» عنوان مجموعه‌خاطرات قدم‌خیر محمدی کنعان، همسر سردار شهید، حاج ستّار ابراهیمی هژیر، به قلم بهناز ضرّابی‌زاده است. این کتاب که به جهتی زیرمجموعۀ نوع ادبی خاطره‌نگاری و از جهتی دیگر نمونه‌ای برای تاریخ‌نگاری دفاع مقدّس است، به بیان مقام شهید و شهادت، منزلت همسران شهدا و بازتاب روانی و اجتماعی جنگ پرداخته است. تاریخ شفاهی(Oral History) یکی از شیوه‌های تحقیقات تاریخی است که مبتنی بر گردآوری اقوال شفاهی است و بن‌مایۀ آن، خاطره است. گردآورندگان اطلاعات در تاریخ شفاهی، مورخان نیستند و متن نیز در واقع تاریخ نیست، بلکه مجموعه‌ای از اطلاعات تاریخ‌دار است که با عبور از مجرای ذهن راوی، مطابق زاویۀ دید او شده و از سلایق و علایق او رنگ گرفته‌است. پژوهشگران با این فرض که «دختر شینا» نمونه‌ای برای تاریخ شفاهی است، به واکاوی و بیان ویژگی‌های تاریخ‌نگاری شفاهی دفاع مقدس در این کتاب پرداختند و به این نتیجه رسیدند که مصاحبه‌کننده با انتخاب موضوعی جذّاب، بکر و پر از تعلیق، و هدایت هوشمندانۀ مسیر مصاحبه و نگارش، تاریخ‌نگاری صرف را مبدّل به اثری با ارزش‌های ادبی ساخته‌است. حس همذات‌پنداری، نحوۀ هدایت مصاحبه، ترسیم درست و زندۀ حوادث، استناد به عکس، ذکر نام‌ها و زمان‌های واقعی و دقیق و دارای مابه‌ازای بیرونی، بیان حالات روحی راوی و شخصیت‌پردازی‌های هنرمندانه، از «دختر شینا» اثری زنده و جذّاب ساخته‌است. ضرّابی‌زاده با اطلاع از تاریخچۀ جنگ، خاطرۀ شخصی را همراه با واقعیت عینی، فضاسازی کرده تا بتواند انعکاس صحیحی از وقایع مهم دفاع مقدس ارائه کند.